آسان ریپورتاژ: تردیدی نیست که نوشتن پیشینه پژوهش (Literature Review) یکی از بخش‌های کلیدی در هر مقاله علمی است که به بررسی و تحلیل تحقیقات پیشین در حوزه موضوعی خاص می‌پردازد. این بخش که بیشترین قسمت مبتنی بر مراجع است، نه تنها نشان‌دهنده تسلط نویسنده بر موضوع است، بلکه به خواننده کمک می‌کند تا درک بهتری از جایگاه پژوهش حاضر در چارچوب دانش موجود داشته باشد.
در ادامه، نکات مهم و کلیدی برای نوشتن یک پیشینه پژوهش قوی و مؤثر ارائه می‌شود:
۱. هدف پیشینه پژوهش را درک کنید.
– پیشینه پژوهش باید نشان دهد که شما از تحقیقات پیشین در حوزه موضوعی خود آگاه هستید.
– این بخش باید شکاف‌های موجود در دانش را شناسایی کرده و توضیح دهد که چگونه پژوهش شما به پر کردن این شکاف‌ها کمک می‌کند.
– پیشینه پژوهش باید چارچوب نظری و مفهومی تحقیق شما را شکل دهد.
۲. منابع معتبر و مرتبط را انتخاب کنید.
– از مقالات علمی معتبر، کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها و سایر منابع مرتبط استفاده کنید.
– منابع باید به‌روز و مربوط به حوزه پژوهش شما باشند. معمولاً منابعی که در ۵ تا ۱۰ سال اخیر منتشر شده‌اند، ارجحیت دارند.
– از منابع اولیه (مانند مقالات پژوهشی) بیشتر از منابع ثانویه (مانند مرورها یا گزارش‌ها) استفاده کنید.
۳. ساختار منظمی برای پیشینه پژوهش ایجاد کنید.
– پیشینه پژوهش باید به‌صورت منطقی سازمان‌دهی شود. می‌توانید آن را بر اساس مواردی شکل داده و سازمان‌دهی کنید:
– تاریخچه تحقیقات (از قدیم به جدید)
– مفاهیم و نظریه‌ها (بر اساس مفاهیم کلیدی)
– رویکردهای روش‌شناختی (بر اساس روش‌های استفاده‌شده در تحقیقات پیشین)
– تماتیک (بر اساس موضوعات فرعی مرتبط با پژوهش شما)
۴. تحلیل انتقادی ارائه دهید.
– پیشینه پژوهش نباید صرفاً یک لیست از تحقیقات پیشین باشد. بلکه باید شامل تحلیل انتقادی از نقاط قوت و ضعف مطالعات قبلی باشد.
– مثلا می‌توانید به محدودیت‌های روش‌شناختی، نمونه‌های کوچک، یا نتایج متناقض در تحقیقات پیشین اشاره کنید.
۵. شکاف‌های پژوهشی را شناسایی کنید.
– یکی از اهداف اصلی پیشینه پژوهش، شناسایی شکاف‌های موجود در دانش است. این شکاف‌ها می‌توانند مربوط به روش‌ها، نمونه‌ها، نظریه‌ها یا یافته‌ها باشند.
– به وضوح توضیح دهید که چگونه پژوهش شما به پر کردن این شکاف‌ها کمک می‌کند.
۶. از نقل‌قول‌های مستقیم پرهیز کنید.
– به جای استفاده از نقل‌قول‌های مستقیم، ایده‌ها و نتایج تحقیقات پیشین را به زبان خودتان بازنویسی کنید.
– این کار نه تنها نشان‌دهنده درک عمیق شما از موضوع است، بلکه از مشکلات مربوط به سرقت ادبی نیز جلوگیری می‌کند.
۷. از منابع متنوع استفاده کنید.
– سعی کنید از منابع مختلف (مقالات نشریه ای، کتاب‌ها، مقالات کنفرانس‌ها و غیره) استفاده کنید تا نشان دهید که دیدگاه‌های مختلف را در نظر گرفته‌اید.
– از تمرکز بیش از حد بر یک منبع یا نویسنده خاص خودداری کنید.
۸. ارتباط پژوهش خود با تحقیقات پیشین را نشان دهید.
– توضیح دهید که چگونه پژوهش شما بر اساس یافته‌های تحقیقات پیشین بنا شده است.
– مشخص کنید که پژوهش شما چه تفاوت‌ها یا نوآوری‌هایی نسبت به تحقیقات قبلی دارد.
۹. از زبان علمی و رسمی استفاده کنید.
– پیشینه پژوهش باید با زبانی علمی، واضح و مختصر نوشته شود.
– از جملات پیچیده یا مبهم خودداری کنید و سعی کنید ایده‌ها را به‌صورت منطقی و منسجم ارائه دهید.
۱۰. ارجاع‌دهی صحیح را رعایت کنید.
– تمامی منابعی که در پیشینه پژوهش استفاده می‌کنید باید به‌درستی ارجاع داده شوند.
– از سبک ارجاع‌دهی مورد نظر مجله یا دانشگاه خود (مانند APA، MLA، Chicago و …) پیروی کنید.
– ارجاع‌دهی نادرست می‌تواند به سرقت ادبی منجر شود، لذا این کار بسیار مهم است.
۱۱. پیشینه پژوهش را به‌روز نگه دارید.
– قبل از ارسال مقاله، مطمئن شوید که پیشینه پژوهش شما شامل جدیدترین تحقیقات در حوزه موضوعی است.
– این کار نشان‌دهنده آگاهی شما از آخرین تحولات در زمینه پژوهش است.
۱۲. از بازخورد استفاده کنید.
– پس از نوشتن پیشینه پژوهش، آن را با همکاران، استاد راهنما یا متخصصان حوزه خود به اشتراک بگذارید و از بازخورد آن‌ها برای بهبود کار استفاده کنید.
با رعایت این نکات، می‌توانید یک پیشینه پژوهش خوب بنویسید که نه تنها جایگاه پژوهش شما را در چارچوب دانش موجود مشخص می‌کند، بلکه خواننده را برای درک اهمیت و ضرورت کار شما آماده می‌سازد.
تنظیم‌گر: استاد علیرضا محمودی فرد – مدرس روش تحقیق در دانشگاه
