آسان ریپورتاژ | از نگاه تمامی فرهنگ‌ها، رویکردهای اخلاقی و جوامع، صفت غرور، جزو رذائل اخلاقی محسوب شده و مکررا به تقبیح آن در موارد مختلف علی‌الخصوص ادیان ابراهیمی پرداخته شده است؛ عملا در هیچ نظامی فکری منطقی و اخلاق‌محوری، غرور جزو فضائل اخلاقی محسوب نشده است.
مقدمه
غرور، به‌عنوان یک صفت اخلاقی منفی، در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع به‌عنوان یک ویژگی ناپسند و غیرمطلوب تلقی می‌شود. این متن به بررسی مفهوم غرور و دلایل تقبیح آن در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف می‌پردازد.
- تعریف غرور
غرور به‌عنوان احساس بالندگی و خودبینی بیش از حد نسبت به خویش و توانایی‌های فردی تعریف می‌شود. این حالت معمولاً موجب فاصله‌گیری فرد از جامعه و کاهش روابط اجتماعی می‌گردد (Ryan, R. M. & Deci, E. L., 2001)؛ غرور می‌تواند منجر به تفاخر، عدم تواضع و رفتارهای خودمحورانه گردد، که در نهایت به آسیب به دیگران و کاهش همبستگی اجتماعی منجر می‌شود.
- تقبیح غرور در ادیان
در بسیاری از ادیان، غرور به‌عنوان گناهی سنگین تلقی شده و به‌شدت تقبیح می‌شود؛ به‌عنوان مثال، در قرآن کتاب اسلام، خداوند می‌فرماید: “متکبرانه روی از مردم برنگردان و در زمن با ناز و غرور راه نرو، هانا خداوند هیچ خودپسند فخرفروشی را دوست ندارد” (قرآن کریم، سوره لقمان، آیه 18). در مسیحیت نیز، غرور به‌عنوان یکی از هفت گناه کبیره شناخته شده و در متون مذهبی مانند کتاب مقدس، به تقبیح آن پرداخته شده است. در کل، در کتب دینی، شدیدا این صفت تقبیح شده و حتی تکبر به‌نوعی بدترین صفت و علت راندن شدن ابلیس از بهشت عنوان شده است.
- غرور و جامعه‌شناسی
در جامعه‌شناسی، غرور به‌عنوان عاملی مختل‌کننده در تعاملات اجتماعی شناخته می‌شود. افراد مغرور معمولاً نمی‌توانند به‌خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند و در نتیجه باعث ایجاد تنش و نارضایتی اجتماعی می‌شوند (Cuddy, A. J. C., Wolf, E. B., & Glick, P. et al., 2007)؛ برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که غرور می‌تواند به بروز تنش و اختلافات خانوادگی و گروهی منجر شود (Wakabayashi, A., & Ohtsubo, Y., 2010).
- تقبیح غرور در فرهنگ‌های مختلف
در بسیاری از فرهنگ‌ها، از جمله فرهنگ‌های آسیایی و افریقایی، تواضع و فروتنی به‌عنوان ویژگی‌های نیکو پذیرفته شده و غرور تقبیح می‌گردد. در فرهنگ چین و دیگر کشورهای آسیایی، مفهوم “چنر” (چین) به‌معنای تواضع و فروتنی، ارزش زیادی دارد و افراد مغرور به‌عنوان کسانی که از این ارزش‌ها دور هستند، شناخته می‌شوند (Hofstede, G., 2001).
- روانشناسی غرور
تحقیقات روانشناختی نشان داده است که غرور ممکن است نتایج منفی بر سلامت روانی فرد دارد. افرادی که به‌شدت مغرور هستند، بیشتر در معرض افسردگی و اضطراب قرار دارند و قادر به مدیریت بهینه احساسات خود نیستند (Brunstein, J. C., & Dangel, T., 2009)؛ این امر نشان می‌دهد که تقبیح غرور نه تنها برای روابط اجتماعی، بلکه برای بهبود سلامت روانی نیز ضروری است.
- ابعاد اجتماعی و اقتصادی
غرور می‌تواند اثرات منفی بر روی روابط کاری و همکاری‌های گروهی داشته باشد. در محیط‌های کاری، افرادی که به‌طور مداوم رفتارهای مغرورانه از خود نشان می‌دهند، ممکن است نیروی کار را تحت‌تأثیر قرار دهند و مانع از ایجاد فضای همکاری و همبستگی شوند (Schneider, B. et al., 2016)؛ همچنین افراد مغرور، به‌عنوان افرادی به‌شدت غیرقابل اعتماد درنظر گرفته شده و معمولا روی آن‌ها حساب چندانی نمی‌شود؛ زیرا آن‌ها خود را بزرگ دانسته و از انجام کارهایی که حس می‌کنند در شان آن‌ها نیست، پرهیز می‌کنند و هر چیزی از منافع دیگران یا منافع جمعی را هم ممکن است به منافع خود بفروشند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
طبیعتا تقبیح غرور در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف به‌عنوان یک حقیقت اجتماعی و انسانی بر همگان مشهود است. ارتقاء ارزش‌های تواضع و فروتنی، علاوه‌بر بهبود روابط اجتماعی، به ارتقای سلامت روانی و اجتماعی افراد کمک می‌کند؛ در نهایت، این امر نیازمند تغییر در نگرش‌ها و رفتارهای فردی و جمعی است تا بتوان به یک جامعه همبسته و پایدار دست یافت.
نگارش: علیرضا محمودی فرد – سردبیر پایگاه خبری تحلیلی کلام قلم
