آسان رپورتاژ / یکی از موضوعات متدوالی که در نظریه سازمان وجود داشته است، این است که اگر سازمان خواهان بقا و افزایش اثربخشی خود باشد، باید خود را با محیط تطبیق و وفق دهد؛ تطبیق‌پذیری به‌منظور بقا، اهمیت دارد؛ این موضوع در مورد سازمان‌ها در قالب سیستم‌های باز، چنین است که سازمان‌ها باید سازوکارهای نظارت و برخورد را به‌منظور تعیین و تشخیص محیط و همچنین درک آن، رصد کردن تغییرات حاصله در محیط‌ها و ایجاد جرح و تعدیلات ضروری، ایجاد کنند.
بحث محیط (Environment) در سازمان، حائز اهمیت فراوانی است. تعریفی از خصوص محیط وجود دارد بدین‌صورت که تركیبی از موسسات یا نیروهایی كه بر عملکرد سازمان تاثیر گذاشته و سازمان، كنترل كمی بر آن‌ها دارد و یا اینکه اصلا كنترلی بر آن‌ها ندارد. محیط را می‌توان در یک دسته‌بندی، به محیط داخلی و محیط خارجیِ سازمان، تقسیم‌بندی کرد؛ در دسته‌بندی دیگر، ما محیط عمومی و محیط اختصاصی را پیشِ رو داریم؛ همه عواملی كه بر سازمان تاثیر دارد، ولی وابستگی آن‌ها نسبت به سازمان، واضح و روشن نیست، محیط عمومی را تشکیل می‌دهند؛ مثل عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، وضعیت زیست‌بومی و شرایط فرهنگی؛ همچنین محیط اختصاصی، بخشی از محیط سازمان بوده كه به‌طور مستقیم با سازمان در تحقق اهدافش مرتبط است؛ در هر زمان معین، محیط اختصاصی، بخشی از محیط سازمان بوده که مدیریت با آن مواجه خواهد شد؛ زیرا این بخش از محیط، عوامل مؤثر مهمی را در بر دارد که می‌توانند تأثیراتی منفی یا مثبت بر اثربخشی سازمان بر جای گذارد. محیط اختصاصی هر سازمان، منحصر به فرد می‌باشد و با تغییر شرایط، تغییر می‌كند؛ محیط اختصاصی یك سازمان، بر اساس قلمرو انتخابی سازمان، تغییر خواهد كرد؛ محیط اختصاصی معمولا مشتریان، عرضه‌کنندگان، رقبا، نهادهای قانون‌گذاری دولتی، اتحادیه‌های کارگری، مؤسسات تجاری و گروه‌های عمومی فشار را در بر می‌گیرد.
بحث مهمی که در مورد مبحث محیط وجود دارد، عدم اطمینان محیطی است؛ محیط‌ها بر اساس آنچه آن را عدم اطمینان محیطی می‌نامند، با هم متفاوتند؛ برخی سازمان‌ها با محیطهایی نسبتاً ایستا مواجه‌اند؛ در محیط اختصاصی چنین سازمان‌هایی، نیروهای اندکی در حال تغییر بوده، رقبای جدید وجود نداشته و موانع فناورانه جدیدی به‌وسیله رقبا ایجاد نمی‌شوند و فعالیت‌های محدودی به‌وسیله گروه‌های عمومی فشار به‌منظور نفوذ بر سازمان صورت می‌گیرد؛ دیگر سازمان‌ها، با محیط‌های خیلی پویا مواجه‌اند: مقررات دولتی مؤثر بر کسب و کار آن‌ها به‌شدت در حال تغییر بوده، رقبای جدید به‌طور مرتب ظهور کرده، در جذب مواد اولیه برای تولید کالا، پیوسته مشکلاتی ایجاد شده و مرتباً سلیقه‌های مصرف‌کنندگان نسبت به محصولات تغییر می‌کند.
ما در سازمان در بسیاری از موارد، ناچاریم بر اساس شرایط محیطی پیشروی کنیم؛ محیط، ورودی‌هایی را به سیستم اِعمال می‌کند که صرف‌نظر کردن یا غفلت از آن‌ها، می‌تواند سازمان را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کند؛ ما نمی‌توانیم بگوییم که صرفا به خود توجه می‌کنیم و کار خود را انجام می‌دهیم و با محیط، کاری نداریم؛ اولا محیطِ داخل سازمان، خیلی مهم است و باید به آن توجه ویژه شود؛ ثانیا محیط بیرونیِ سازمان، تاثیرات غیرقابل انکاری روی عملکرد سازمان خواهد داشت؛ محیط عمومی و اختصاصی هم همین‌طور؛ محیط اختصاصی، به ذی‌نفعان، مشتریان، رقبا، عرصه‌کنندگان و … مربوط می‌شود؛ که این موارد، مسلما باید برای سازمان بسیار مهم باشند؛ پس چاره‌ای نیست جز اینکه نسبت به محیط، غفلت نشود، تا بتوان به‌سوی تحقق اهداف سازمان، گام برداشت.
نویسنده: مهندس علیرضا محمودی‌فرد-محقق و مدرس مدعو دانشگاه‌ها
