آسان ریپورتاژ | روزه‌داری، یک عمل دینی و فرهنگی دیرینه، به معنای خودداری ارادی از خوردن و آشامیدن برای یک دوره زمانی مشخص است. در سال‌های اخیر، روزه‌داری به‌دلیل اثرات بالقوه آن بر سلامتی، مورد توجه فزاینده‌ای در جوامع علمی و پزشکی قرار گرفته است. این متن آکادمیک به بررسی جامع اثرات مثبت روزه‌داری بر سلامتی بدن و نقش آن در پیشگیری از بیماری‌های جسمی و روحی با استناد به منابع معتبر می‌پردازد.
- روزه‌داری و سلامت جسمی
بهبود متابولیسم و کاهش وزن
روزه‌داری می‌تواند منجر به بهبود متابولیسم و کاهش وزن شود. در طول دوره روزه‌داری، بدن به‌جای گلوکز، از چربی‌ها به‌عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند که این فرایند منجر به کاهش بافت چربی و وزن می‌شود. تحقیقات نشان داده است که روزه‌داری متناوب (Intermittent Fasting)، می‌تواند به اندازه محدودیت کالری مداوم در کاهش وزن موثر باشد (de Cabo & Mattson, 2019).
بهبود حساسیت به انسولین و کنترل قند خون
روزه‌داری می‌تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشیده و سطح قند خون را کنترل کند. در افراد مبتلا به دیابت نوع 2، روزه‌داری می‌تواند به کاهش مقاومت به انسولین و بهبود عملکرد سلول‌های بتا پانکراس کمک کند (Barnard et al., 2021).
کاهش التهاب
التهاب مزمن نقش مهمی در بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های خود ایمنی دارد. روزه‌داری می‌تواند با کاهش تولید سیتوکین‌های التهابی و فعال‌سازی مسیرهای ضد التهابی، به کاهش التهاب در بدن کمک کند (Wei et al., 2017).
بهبود سلامت قلب و عروق
روزه‌داری می‌تواند با کاهش عوامل خطر بیماری‌های قلبی مانند کلسترول LDL، تری گلیسیرید و فشار خون، به بهبود سلامت قلب و عروق کمک کند. مطالعات نشان داده است که روزه‌داری متناوب می‌تواند به اندازه داروهای کاهنده چربی خون در کاهش کلسترول LDL موثر باشد (Cho et al., 2019).
تقویت سیستم ایمنی
روزه‌داری می‌تواند با تحریک بازسازی سلول‌های ایمنی و حذف سلول‌های آسیب دیده، به تقویت سیستم ایمنی کمک کند. مطالعات حیوانی نشان داده است که روزه‌داری می‌تواند از آسیب‌های ناشی از شیمی‌درمانی محافظت کرده و پاسخ ایمنی را بهبود بخشد (Cheng et al., 2014).
- روزه‌داری و سلامت روحی
بهبود عملکرد شناختی
روزه‌داری می‌تواند با افزایش تولید فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF)، یک پروتئین مهم برای رشد و بقای سلول‌های مغزی، به بهبود عملکرد شناختی کمک کند. مطالعات نشان داده است که روزه‌داری می‌تواند حافظه، یادگیری و تمرکز را بهبود بخشد (Mattson et al., 2018).
کاهش استرس و افسردگی
روزه‌داری می‌تواند با کاهش سطح کورتیزول، هورمون استرس و افزایش تولید سروتونین، یک انتقال‌دهنده عصبی مرتبط با خلق و خو، به کاهش استرس و افسردگی کمک کند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که روزه‌داری می‌تواند به اندازه داروهای ضد افسردگی در کاهش علائم افسردگی موثر باشد (Fond et al., 2013).
بهبود خواب
روزه‌داری می‌تواند با تنظیم ریتم شبانه‌روزی و افزایش تولید ملاتونین، هورمون خواب، به بهبود کیفیت خواب کمک کند. مطالعات نشان داده است که روزه‌داری می‌تواند به کاهش بی‌خوابی و بهبود طول و عمق خواب کمک کند (Gill & Panda, 2015).
افزایش خودآگاهی و تمرکز
روزه‌داری می‌تواند با ایجاد فرصتی برای تفکر و خوداندیشی، به افزایش خودآگاهی و تمرکز کمک کند. در طول دوره روزه‌داری، افراد ممکن است احساسات و افکار خود را بهتر درک کنند و توانایی بهتری برای تمرکز بر اهداف خود داشته باشند.
- ملاحظات و توصیه‌ها
در حالی که روزه‌داری می‌تواند اثرات مثبت بسیاری بر سلامتی داشته باشد، مهم است که قبل از شروع هر نوع برنامه روزه‌داری، درخصوص بیماران حاد یا مزمن، با پزشک دارای دانش مشورت شود، به‌خصوص برای افراد مبتلا به بیماری‌های خاص مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و بیماری‌های کلیوی؛ همچنین، در طول دوره روزه‌داری، باید به مقدار کافی آب نوشیده شود و از مصرف غذاهای فرآوری شده و پرچرب خودداری شود.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
روزه‌داری، به‌عنوان یک عمل دینی و فرهنگی، می‌تواند اثرات مثبت بسیاری بر سلامتی بدن و پیشگیری از بیماری‌های جسمی و روحی داشته باشد. روزه‌داری می‌تواند به بهبود متابولیسم، کاهش وزن، کنترل قند خون، کاهش التهاب، بهبود سلامت قلب و عروق، تقویت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد شناختی، کاهش استرس و افسردگی، بهبود خواب و افزایش خودآگاهی و تمرکز کمک کند؛ با این حال، قبل از شروع هر نوع برنامه روزه‌داری، در مورد بیماران دارای بیماری مزمن یا حاد، مشورت با پزشک و رعایت توصیه‌های بهداشتی، ضروری است.
تنظیم و تبیین: علیرضا محمودی فرد – محقق سبک زندگی آرمانی و مدرس فیزیولوژی در دانشگاه
